Choroba Parkinsona jest przewlekłą chorobą neurodegeneracyjną, w której dochodzi do utraty komórek nerwowych produkujących dopaminę – substancję odpowiedzialną m.in. za płynność i kontrolę ruchów, prawidłowy chód oraz funkcje poznawcze.
Do rozpoznania choroby konieczne jest wystąpienie bradykinezji (spowolnienia ruchowego) oraz jednego z dwóch dodatkowych objawów: drżenia spoczynkowego i/lub sztywności mięśniowej.
Oprócz objawów ruchowych, w chorobie Parkinsona bardzo często występują również objawy pozaruchowe, takie jak: zaburzenia snu (szczególnie fazy REM), zaparcia, utrata węchu, obniżenie nastroju, lęk, apatia, zaburzenia koncentracji i pamięci, a także bóle mięśniowe.
Objawy pozaruchowe mogą być równie uciążliwe jak objawy ruchowe i znacząco wpływać na jakość życia.
Z uwagi na różnorodność i zmienne nasilenie objawów, przebieg choroby może być bardzo indywidualny u każdej osoby z chorobą Parkinsona.
Objawy prodromalne, czyli wczesne sygnały choroby Parkinsona, mogą pojawić się na kilka lub nawet kilkanaście lat przed wystąpieniem typowych objawów ruchowych, takich jak drżenie, spowolnienie ruchowe czy sztywność mięśni.
Na tym etapie często obserwuje się dolegliwości dotyczące różnych układów organizmu:
Warto pamiętać, że pojedynczy objaw nie oznacza jeszcze choroby Parkinsona, ponieważ wiele z tych dolegliwości może występować również u osób zdrowych. Jednak gdy kilka z nich pojawia się jednocześnie i z czasem nasila, warto skonsultować się z lekarzem neurologiem w celu dalszej diagnostyki.
Rozpoznanie choroby Parkinsona opiera się przede wszystkim na ocenie klinicznej, czyli dokładnym wywiadzie i badaniu neurologicznym przeprowadzonym przez lekarza.
Nie istnieje jedno badanie laboratoryjne ani obrazowe, które jednoznacznie potwierdzałoby chorobę – diagnoza stawiana jest na podstawie charakterystycznych objawów oraz wykluczenia innych przyczyn.
Podstawowym objawem koniecznym do rozpoznania jest bradykineza, czyli spowolnienie ruchów.
Aby potwierdzić chorobę Parkinsona, musi jej towarzyszyć co najmniej jeden z dwóch objawów dodatkowych:
Pomocna jest również ocena reakcji na lewodopę – jeśli po zastosowaniu leku następuje wyraźna poprawa objawów ruchowych, zwiększa to prawdopodobieństwo choroby Parkinsona.
Lekarz ocenia również sposób chodzenia, mimikę twarzy, mowę oraz drobne ruchy rąk. W razie potrzeby może zlecić dodatkowe badania, takie jak rezonans magnetyczny lub badanie DaTSCAN (w niektórych przypadkach)
Wczesne rozpoznanie i rozpoczęcie leczenia są bardzo ważne, ponieważ pozwalają na dłuższe utrzymanie sprawności i lepszą kontrolę objawów.
Choroba Parkinsona ma charakter postępujący, co oznacza, że z upływem czasu objawy stopniowo się nasilają, a leczenie doustne przestaje zapewniać wystarczającą kontrolę nad chorobą.
Wraz z jej rozwojem mogą pojawić się trudności w utrzymaniu stabilnego działania leków oraz nowe, bardziej złożone objawy.
Okres zaawansowanej choroby Parkinsona charakteryzuje się przede wszystkim:
W tym stadium choroby często rozważa się zaawansowane metody leczenia, takie jak głęboka stymulacja mózgu (DBS) lub terapie infuzyjne, które pozwalają lepiej kontrolować objawy i poprawić jakość życia pacjentów.
Do leczenia metodami zaawansowanymi (takimi jak głęboka stymulacja mózgu czy terapie infuzyjne) kwalifikują się pacjenci, u których standardowe leczenie doustne nie zapewnia już wystarczającej kontroli objawów.
Najczęściej bierze się pod uwagę następujące sytuacje:
Farmakoterapia doustna jest niewystarczająca – mimo regularnego przyjmowania leków objawy nie są dobrze kontrolowane.
Spełnienie tych kryteriów jest sygnałem, że warto rozważyć wdrożenie terapii zaawansowanej, która może pomóc w lepszej kontroli objawów i poprawie jakości życia.
W momencie, gdy leczenie doustne przestaje zapewniać stabilną kontrolę objawów, możliwe jest zastosowanie tzw. terapii zaawansowanych.
Ich celem jest złagodzenie fluktuacji ruchowych, zmniejszenie dyskinez oraz poprawa jakości życia pacjenta.
Do metod tych należą: głęboka stymulacja mózgu (DBS) oraz różne formy ciągłego podawania leków za pomocą pomp infuzyjnych.
Jest to metoda neurochirurgiczna, polegająca na wszczepieniu cienkich elektrod do określonych struktur mózgu. Elektrody są połączone z generatorem impulsów umieszczonym pod skórą klatki piersiowej.
Urządzenie wysyła delikatne impulsy elektryczne, które stymulują wybrane obszary mózgu, poprawiając kontrolę nad objawami ruchowymi, takimi jak drżenie, sztywność czy spowolnienie.
Ustawienia stymulatora mogą być później indywidualnie dostosowywane. Kwalifikację do zabiegu przeprowadza neurolog we współpracy z neurochirurgiem.
Zalety metody:
Potencjalne działania niepożądane:
Kryteria kwalifikacji do DBS:
Apomorfina jest agonistą dopaminy, działającym szybko, ale krótko.
Aby utrzymać stały efekt, lek podaje się podskórnie za pomocą przenośnej pompy przez cienką igłę umieszczoną w tkance podskórnej brzucha lub uda.
Pompa działa zazwyczaj przez 12–16 godzin dziennie w czasie aktywności pacjenta.
Celem terapii jest utrzymanie stabilnego poziomu dopaminy i zmniejszenie wahań między stanami OFF i ON.
Zalety:
Działania niepożądane:
Duodopa to żel zawierający lewodopę i karbidopę, podawany bezpośrednio do jelita cienkiego (dwunastnicy lub jelita czczego) przez pompę.
Wymaga założenia przezskórnej gastrostomii z sondą (PEG-J) podczas krótkiego zabiegu endoskopowego.
Stały wlew przez 12–16 godzin dziennie zapewnia stabilny poziom leku i redukuje wahania objawów.
Zalety:
Działania niepożądane:
Produodopa (foslewodopa/foskarbidopa) to nowoczesna forma lewodopy podawanej ciągle podskórnie przez 24 godziny na dobę.
Lek trafia do organizmu przez cienką kaniulę umieszczoną w tkance podskórnej (najczęściej w okolicy brzucha, ramienia lub uda).
Zapewnia stabilny poziom dopaminy i znacząco ogranicza wahania objawów ruchowych.
Zalety:
Działania niepożądane: